Η αντιμετώπιση της πανδημίας ήταν ένα πρωτόγνωρο τεστ για την ανθρωπότητα. Παρ’ όλα αυτά, σε επίπεδο πολιτικών θεσμών καταγράφηκαν δύο ενδιαφέρουσες εξελίξεις.
Από τη μία, η ανάγκη για ριζοσπαστικές λύσεις ανέδειξε ένα σημαντικό επιχειρηματικό δυναμισμό, ο οποίος περιόρισε σημαντικά τις απώλειες σε εισοδήματα και θέσεις εργασίας. Παρά το γεγονός πως αναγκάζονται να μείνουν σπίτια τους, εκατομμύρια άνθρωποι σπουδάζουν, δουλεύουν, συνεργάζονται και αναπτύσσουν προϊόντα, ανεξάρτητα από το που βρίσκονται και το τι συμβαίνει έξω από την πόρτα τους.
Από την άλλη, η ανάγκη στήριξης όσων αναγκάστηκαν να αναστείλουν βίαια την επαγγελματική δραστηριότητα, ανέδειξε μια πτυχή του κράτους, η οποία φάνταζε ξεχασμένη. Όσο και εάν το παραγνωρίζουμε, απλώθηκε ένα τεράστιο δίχτυ κοινωνικής προστασίας, δίχως ιστορικό προηγούμενο. Τα κράτη ανέλαβαν το βάρος στήριξης των περισσότερο ευάλωτων στις συνέπειες της πανδημίας, σε μια προσπάθεια να κρατήσουν την οικονομία ζωντανή μέσα από ένα τεχνητό κώμα. Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε πρόσφατα ο διεθνής συμβουλευτικός οίκος McKinsey, οι δαπάνες εικοσιδύο προηγμένων οικονομιών για το 2020 αυξήθηκαν κατά 20% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Η ανάγκη περιορισμού των συνεπειών της πανδημίας, οδήγησε τα κράτη σε μια άνευ προηγουμένου και εύρους παρέμβαση στην αγορά, η οποία ξεπέρασε τα 10 τρις δολάρια.
Εάν συνδυάσει κάποιος αυτές τις δύο παρατηρήσεις, καταλήγει σε ένα χρήσιμο συμπέρασμα. Το Κοινωνικό Συμβόλαιο ισχυροποιήθηκε, μέσα από ένα νέο υβριδικό μοντέλο του σύγχρονου κράτους, που αφενός επιθυμεί να παραμένει μικρό, ευέλικτο και καινοτόμο, αλλά χωρίς να ξεχνά τη βασική αποστολή του. Την προστασία των ανθρώπων που το απαρτίζουν.
Δε χώρα αμφιβολία, πως με διαφορετικούς τρόπους, τους τελευταίους μήνες υλοποιήθηκαν μια σειρά πειραματισμών, προκειμένου οι κυβερνήσεις και οι επιχειρήσεις να αντιδράσουν με εξαιρετική ταχύτητα στις πρωτόγνωρες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες. Το ερώτημα που εύλογα όμως προκύπτει, είναι τι θα συμβεί όταν σε λίγους μήνες η κατάσταση έκτακτης ανάγκης υποχωρήσει. Η δυναμική και η ευελιξία που αναπτύχθηκε δεν πρέπει να χαθεί.
Τα σύγχρονα κράτη, αλλά ακόμα περισσότερο η Ελλάδα, απαιτείται να μάθει από τους πειραματισμούς των τελευταίων μηνών και να τους μεταφράσει σε μακροπρόθεσμες λύσεις που να υπηρετούν το Κοινωνικό Συμβόλαιο με διαρκή τρόπο. Το πλεονέκτημα να ζούμε σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία μας προσφέρει πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες χαμηλού κόστους. Για να μπορέσουμε όμως να απολαύσουμε την αξία των κατακτήσεων αυτών, χρειάζεται να βρεθεί τρόπος να αυξηθούν τα εισοδήματα και να μειωθούν οι δαπάνες για βασικές ανάγκες. Διότι μπορεί με την αξία ενός εισιτηρίου σινεμά, να έχει τη δυνατότητα κανείς σήμερα να αποκτήσει μηνιαία πρόσβαση σε ψηφιακές πλατφόρμες ψυχαγωγίας, όμως το κόστος στέγασης, υγείας και εκπαίδευσης παραμένει ανελαστικό στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια.
Υπάρχει ξεκάθαρη αναντιστοιχία μεταξύ εισοδημάτων και κόστους για τις υπηρεσίες αυτές, η οποία μεταβάλει δυσμενώς την ποιότητα ζωής των ανθρώπων. Ένα σύγχρονο κράτος πέρα από καιτονόμο και ψηφιακό, οφείλει πρωτίστως να είναι συμπεριληπτικό. Να προσφέρει ίσες ευκαιρίες. Όχι διότι αυτό πυρήνα της φιλελεύθερης ορθοδοξίας, αλλά διότι αποτελεί μέρος της βασικής του αποστολής.
Αναγνωρίζω, πως οι στεγαστικές πολιτικές για παράδειγμα, δεν προσφέρονται για σέλφις και διαδικτυακές συζητήσεις, όπως ο χώρος της τεχνολογίας και των start up. Όμως αφορούν σίγουρα περισσότερους και κυρίως αυτούς που σήμερα νιώθουν έξω από το παιχνίδι.