Βιώνουμε την καλύτερη περίοδο της ανθρώπινης ιστορίας. Οι άνθρωποι ζουν περισσότερο· και γνωρίζουν περισσότερα για το παρελθόν και την κατασκευή τους. Διαθέτουμε συνολικά περισσότερα αγαθά απ’ ότι πριν 10 ή 20 χρόνια, αλλά και τη δυνατότητα να ενώνουμε τις δυνάμεις μας, και μέσα από την επιστήμη, η τεχνολογία να εκμηδενίζει το χρόνο και εξαλείφει την επίδραση του τόπου. Πράγματα που ήθελαν δεκαετίες, πετυχαίνονται σε μήνες.
Παρ’ όλα αυτά, βιώνουμε έναν πρωτόγνωρο κοινωνικό διχασμό σε κάθε ευκαιρία, ο οποίος εντείνεται μέσα από τις ψηφιακές πλατφόρμες. Τι είναι αυτό όμως, που μας σπρώχνει να πάρουμε πλευρά; Για δεκαετίες ήταν ο άξονας δεξιά – αριστερά, ο αξιακός τρόπος δηλαδή που ερμήνευες τη ζωή και την κοινωνική σου ανέλιξη. Όσα παρακολουθούμε τα τελευταία χρόνια στη Δύση, δεν έχουν να κάνουν με αυτό. Οι ιδεολογικές γραμμές ξεπεράστηκαν, οι πολιτικοί μεταπηδούν από το ένα κόμμα στο άλλο και οι πολίτες ακολουθούν. Η σύγκρουση όμως εντάθηκε, διεξάγεται με νέους όρους και μεγεθύνεται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Σύμφωνα με το συγγραφέα Ντ.Γκούντχαρτ, η σημερινή τομή των δυτικών κοινωνιών έχει άλλα χαρακτηριστικά. Από τη μία, υπάρχουν αυτοί, που μπορούν να βλέπουν τον κόσμο να εξελίσσεται «από οπουδήποτε» και από την άλλη, υπάρχουν αυτοί που είναι αναγκασμένοι να τον βλέπουν σταθερά, «από κάπου».
Οι πρώτοι είναι περισσότερο μορφωμένοι και έχουν αυτοπεποίθηση. Μπορούν να δουλέψουν οπουδήποτε στον κόσμο, ταξιδεύουν και σπουδάζουν σε καλά πανεπιστήμια. Έχουν παραστάσεις, διεκδικούν ευκαιρίες και αναζητούν την αλήθεια μέσα από τη γνώση. Ο τρόπος ζωής τους κυριαρχεί στην πολιτισμική κουλτούρα.
Οι δεύτεροι έχουν μια κρίσιμη σταθερά στη ζωή τους, «προέρχονται από κάπου». Ζουν αποκλειστικά σε ένα μέρος ή κοινότητα, δεν ταξιδεύουν πολύ, είναι λιγότερο μορφωμένοι και έχουν ισχυρές πεποιθήσεις. Νιώθουν εκτός παιχνιδιού και πολλές φορές δε μπορούν να παρακολουθήσουν ένα κόσμο που αλλάζει. Κι’ αυτό τους αγχώνει.
Η έκθεση των δεύτερων στη ζωή των πρώτων, μέσα από τις ψηφιακές πλατφόρμες και τα συναισθήματα της αδικίας και της ανισότητας που αναπτύσσονται, αποτελούν τις πραγματικές αιτίες της σύγκρουσης. Η κρίση χρέους, το μεταναστευτικό, η πανδημία, δεν είναι παρά αφορμές για αυτή τη διαπάλη, ανάμεσα σε εκείνους που τρέχουν και εκείνους που ασθμαίνουν να ακολουθήσουν, αλλά για πρώτη φορά στο πρόσωπο του Ντ.Τραμπ αναγνώρισαν ένα κορυφαίο εκφραστή τους.
Ζούμε την εποχή, που η πρόοδος αγχώνει τους ανθρώπους. Πλέον ένα παιδί που γεννιέται στην επαρχία, δεν έχει δικαιολογίες για την αποτυχία του. Οι ευκαιρίες υπερβαίνουν τα σύνορα των εθνικών κρατών, αλλά κυρίως δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο των λίγων. Απλά χρειάζεται να σπάσεις το γυάλινο ταβάνι.
Όταν όμως κάποιος αποτυγχάνει, θυμώνει με το «σύστημα», εξοργίζεται με τα διαφορετικά μέτρα και σταθμά και υποκύπτει είτε σε θεωρίες συνομωσίας, είτε στο ριζοσπαστισμό. Η ενσυναίσθηση και η κατανόηση της συμπεριφοράς και των κινήτρων αυτού του μέρους της κοινωνίας είναι όμως πλέον προϋπόθεση για κοινωνική ειρήνη. Η ποιοτική ανώτατη εκπαίδευση συνεπώς, δεν αφορά μόνο δείκτες και αριθμούς, αλλά είναι στην ουσία είναι το βασικό μέσο για τη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων. Είναι η κρίσιμη δυνατότητα, ώστε εκείνοι που βλέπουν τον κόσμο από κάπου, να μπορούν να τον παρακολουθήσουν από οπουδήποτε. Και όσο εντείνεται αυτή η αποτυχία, θα δημιουργεί εντάσεις. Είτε στα Πανεπιστήμια, είτε αλλού.
*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Παραπολιτικά στις 13.02.2021