Ο χάρτης της Ευρώπης κουβαλάει πάνω του δυο αποτυπώματα: Της αμερικανικής ηγεμονίας και της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης. Αυτό που δεν ομολογεί η όψη του είναι πως η χειραφέτηση των χωρών του τέως ανατολικού μπλοκ, συνεχίζει να αποτελεί μια μακρά διαδικασία, στην οποία η Δύση δεν ήταν πάντα συνεπής.
Ήταν 5 Δεκεμβρίου 1994, όταν η Ουκρανία συνυπέγραψε το Μνημόνιο της Βουδαπέστης, καταστρέφοντας το πυρηνικό της οπλοστάσιο με αντάλλαγμα εγγυήσεις για την εδαφική ακεραιότητα της χώρας από τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Ρωσία. Θα ήταν το ίδιο ευάλωτο το Κιέβο σήμερα, εάν συνέχιζε να διαθέτει μερικές δεκάδες πυρηνικές κεφαλές; Προφανώς, όχι.
Η Σοβιετική Ένωση, και μετέπειτα η Ρωσία ως διάδοχο κράτος, υπήρξε συνδιαμορφωτής της αρχιτεκτονικής ασφαλείας της Ευρώπης για περισσότερα από 70 χρόνια. Με την πτώση της όμως, η Δύση έπαψε να θεωρεί τη ρωσική ισχύ αντίστοιχη της σοβιετικής. Το γεγονός αυτό δημιούργησε εθνικιστική νοσταλγία σε κύκλους της Μόσχας, που επενδύοντας στο παρελθόν επιχειρούν να βελτιώσουν τη θέση τους στον κόσμο. Για δεκαετίες, η Ρωσία ακολουθεί ένα συνεπές μοτίβο: «Είναι θύμα» της δυτικής καταπίεσης, αλλά ταυτόχρονα και μια πανίσχυρη χώρα, που κανείς δε μπορεί να απειλήσει.
Ο Ρώσος Πρόεδρος στα 40 λεπτά του διαγγέλματος ήταν ξεκάθαρος για τις επιδιώξεις του. Απαιτεί την επιστροφή σε ένα καθεστώς σφαιρών επιρροής, όμοιο με αυτό που σχεδιάστηκε στη Γιάλτα και αναγνωρίζει το δικαίωμα της Μόσχας, να αποφασίζει για το μέλλον μιας ομάδας κρατών, από τη Λευκορωσία μέχρι τις Βαλτικές, την Ουκρανία ή ακόμα και τη Φινλανδία. Μόνο που ούτε η Δύση είναι οικονομικά κατεστραμμένη όπως το 1945, ούτε η Ρωσία είναι Σοβιετική Ένωση, αλλά κυρίως όμως δε μπορούν μια σειρά από χώρες να σβηστούν από το χάρτη ή να ξαναγίνουν υποχείρια της Μόσχας.
Εάν αναλυθεί κυνικά το διάγγελμα Πούτιν, πρόκειται για τη μεγαλύτερη αναθεωρητική προσπάθεια από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Όμοια, με αυτή που η Ευρώπη έζησε το 1938. Ο κατευνασμός του χιτλερικού αυταρχισμού στη Διάσκεψη του Μονάχου αποδείχθηκε μοιραίος. Αυτό που πρέπει να συνειδητοποιήσουν οι Ευρωπαίοι είναι πως ο Πούτιν δεν πρόκειται να σταματήσει στις ανατολικές επαρχίες της Ουκρανίας.
Σε ένα κόσμο που οι νεότερες γενιές μεγάλωσαν με την ψευδαίσθηση του “Τέλους της Ιστορίας”, το διάγγελμα Πούτιν είναι μια απότομη ενηλικίωση. Οι σημερινοί 35άρηδες είδαν για πρώτη φορά live το πρόσωπο του αυταρχισμού, που έστειλε τους παππούδες τους στο μέτωπο και τον κόσμο να επιστρέφει επικίνδυνα στο τέλος της δεκαετίας του 30’, με την Κίνα να αντικαθιστά την Ιαπωνία. Με την Ταιβάν να αποτελεί την κινεζική «Ουκρανία» ας μην εκπλαγεί κανείς, εάν σχετικά σύντομα ενεργοποιηθεί κι’ ένα δεύτερο μέτωπο. Και τότε το ερώτημα δε θα αφορά μόνο την Ουκρανία, αλλά τους πάντες.
Πόσο ανεκτός θα είναι ένας κόσμος που θα κυριαρχούν αυταρχικά καθεστώτα; Γι’ αυτό είναι ανάγκη να συνειδητοποιήσουν οι ηγέτες της Δύσης, πως περίπτωση του Μονάχου το 1938, όσο κι’ αν ο Τσάμπελαιν πανηγύρισε, δεν έμεινε στην ιστορία για την πρόσκαιρη ειρήνη που πέτυχε. Έμεινε για το δράμα που ακολούθησε την ψευδαίσθηση του κατευνασμού.