Όταν το 1992, ο campaign strategist James Carville έδωσε εντολή τα αναρτηθούν παντού τα τρία βασικά μηνύματα της καμπάνιας του Bill Clinton, ώστε να υπάρχει πειθαρχία σε κάθε ενέργεια, μάλλον δε φανταζόταν τι θα συμβεί. Το “(it’s) the economy stupid” βγήκε από τις κλειστές πόρτες της εκστρατείας και έγινε παγκόσμιος τρόπος σκέψης.
Η πεποίθηση πως αν η οικονομία πηγαίνει καλά, τότε και οι πολίτες θα είναι ευτυχισμένοι, κυριάρχησε σχεδόν οριζόντια σε κάθε πολιτικό σύστημα. Σε τέτοιο βαθμό, που σε πολλές χώρες σαν τη δική μας, αυτό συνέβη εις βάρος των μελλοντικών γενεών μέσα από την ανάπτυξη διά των ελλειμμάτων.
26 χρόνια μετά όμως, μια χώρα παράδεισος για το κοινωνικό της κράτος και τις προοδευτικές της δομές, η Σουηδία, κλυδωνίζεται από το αίτημα για περισσότερη ασφάλεια. Η ευημερούσα οικονομικά Γερμανία, διχάζεται από την ανεκτική πολιτική της Κυβέρνησης στο μεταναστευτικό. Και προφανώς, το Ηνωμένο Βασίλειο αποχωρεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση στη δημιουργία της οποίας πρωτοστάτησε, για να προστατέψει τα σύνορα και την κυριαρχία επί των εδαφών του.
Για περισσότερο από δύο δεκαετίες, το δόγμα της Παγκοσμιοποίησης διάβρωσε σημαντικά την κυριαρχία των κρατών. Η αντίληψη πως μέσα από περισσότερους υπερεθνικούς διακυβερνητικούς οργανισμούς, τα προβλήματα θα λυθούν ευκολότερα, επικράτησε. Έτσι εθνικές αρμοδιότητες μεταφέρθηκαν σε μη εκλεγμένα διεθνή διευθυντήρια.
Η διακρατική συνεργασία μέσα από πολυμερείς συμφωνίες κατέληξε σε ένα είδος αναγκαστικής δέσμευσης, καθώς όσοι έμεναν εκτός, ήταν ευάλωτοι σε άλλου είδους κινδύνους και ανταγωνισμούς. Επιπλέον, η πρόοδος της τεχνολογίας και η δυνατότητα μηδενισμού του χρόνου και των αποστάσεων υπερέβησαν τις διαχωριστικές γραμμές στο χάρτη και κατέστησαν αδύνατο τον έλεγχο επί μιας σειράς ζητημάτων, όπως οι χρηματοοικονομικές ροές, η υγεία, η πληροφόρηση, οι ιδέες.
Είναι γεγονός πως η διάθεση για μια διεθνή συνεργασία που θα έλυνε προβλήματα και θα οδηγούσε σε ένα ασφαλέστερο κόσμο, δημιούργησε θετικές προσδοκίες για το μέλλον. Το μέλλον όμως ήρθε. Και μάλλον δεν είναι τόσο καλό, όσο το περιμέναμε. Ενώ οι πολίτες συμφώνησαν να παραχωρήσουν μέρος της εθνικής κυριαρχίας των κρατών τους, τα προβλήματα δε λύθηκαν. Δίχως άλλο, φτάσαμε σε μια εποχή απορρύθμισης και ανασφάλειας.
Επικράτησε ένα συνεχές «άγχος για το αύριο και μια ανασφάλεια για το σήμερα». Κι’ αν η οικονομία κάνει κύκλους, η ασφάλεια είναι κάτι διαφορετικό. Η δίχως έλεγχο μετανάστευση τα τελευταία χρόνια έχει γεννήσει αισθήματα ανασφάλειας στους πολίτες. Τα λάθη στη διαχείριση του μεταναστευτικού και η υποβάθμιση των πολιτισμικών αξιών της Δύσης προς όφελος της ανεκτικότητας, ήταν δώρο στους λαϊκιστές.
Ξαφνικά, ολόκληρες κοινωνίες μπήκαν στο στόχαστρο επειδή ακολουθούν τις παραδόσεις τους και δε θέλουν να αλλάξουν βίαια τις ζωές τους, λόγω των ανεξέλεγκτων μεταναστευτικών ροών. Και τότε βρέθηκαν άνθρωποι που έκαναν τις σωστές ερωτήσεις στις ευρωπαϊκές ηγεσίες για τις αποτυχίες τους. Και παρ’ ότι, οι ίδιοι δε μπορούσαν να δώσουν πειστικές απαντήσεις για το τι θα έκαναν διαφορετικά, με τη λαϊκίστικη ρητορική τους ξεπέρασαν το μειονέκτημα αυτό. Και κυρίως, κάλυψαν την ανθρώπινη ανάγκη του «επιτέλους, κάποιος μιλάει» για μας.
Η σημασία της ταυτότητας.
Προφανώς, κάποιος που αποδέχεται το ρόλο της Επιστήμης, αποδέχεται και το γεγονός πως είμαστε όλοι μετανάστες. Αν δεν κάνω λάθος, η ύπαρξη των πρώτων ανθρώπων άλλωστε καταγράφηκε στην Αφρική. Συνεπώς όλοι έχουμε ένα μακρινό πρόγονο που ξεριζώθηκε. Όμως ο κόσμος προχώρησε από τότε και ο πολιτισμός εξελίχθηκε.
Οι πρώτες κοινωνίες σχηματοποιήθηκαν, το κοινωνικό συμβόλαιο οδήγησε από τις φατρίες στο νεωτερικό κράτος και η ιδιοκτησία κατοχυρώθηκε ως δικαίωμα. Σ’ αυτό το σημείο, γεννήθηκαν τα σύνορα. Είτε ως τείχη για το φόβο του «άλλου», είτε ως διαχωριστικές γραμμές στη βάση των οποίων οι άνθρωποι διαμόρφωναν τις ταυτότητες τους. Δεν υπάρχει κόσμος χωρίς ταυτότητες, όπως δε μπορεί να υπάρξει ανθρώπινη ζωή δίχως πατρίδα. Από τα χρόνια του Οιδίποδα, ο άνθρωπος αναζητεί την ταυτότητα του, έχει αγωνία για τη διατήρηση της και όταν αντιληφθεί πως κάποιος την απειλεί, αντιδρά.
H Ευρωπαϊκή Ένωση, έχει τεράστια ευθύνη. Υποβάθμισε τον κίνδυνο. Για μια στενή δημοσιονομική εμμονή που θα μπορούσε να ξεπεραστεί, οδήγησε σε πτώση την προηγούμενη ελληνική Κυβέρνηση, ανοίγοντας τον ασκό του Αιόλου. Ο ΣΥΡΙΖΑ, έκανε τη χώρα μαγνήτη με το «δεν υπάρχουν σύνορα στη θάλασσα» και μόνο το 2015 καταγράφηκε από την Ελληνική Αστυνομία, πως πέρασαν 911.471 μετανάστες.
Σ’ αυτό το σημείο, είναι που το “(it’s) the economy stupid” έπαψε να έχει νόημα στην Ευρώπη. Ξαφνικά, οι φιλελεύθερες Δημοκρατίες γέμισαν πολιτικούς λαθρεπιβάτες όπως η Λεπέν, ο Σαλβίνι, ο Όρμπαν και κόμματα όπως το AfD στη Γερμανία και οι Ελεύθεροι Δημοκράτες στη Σουηδία. Το μέλλον μας όμως, δεν είναι στους φανατικούς και τους ψεύτες. Ούτε όμως και στην υποχρεωτική αλλοτρίωση του πολιτισμού κάθε χώρας.
Τα νέα δεδομένα της αμερικανικής πολιτικής.
Χθες, από το βήμα των Ηνωμένων Εθνών, ο D.Trump έκανε στην πραγματικότητα δύο ομιλίες. Μία δική του, 261 λέξεων για το πόσο σπουδαία τα έχει καταφέρει ως Πρόεδρος. Αυτή προκάλεσε γέλια στο ακροατήριο και μονοπωλεί τα μεγάλα Μέσα Ενημέρωσης παγκοσμίως. Έκανε όμως και μια άλλη, εκτενέστερη, που διήρκεσε περίπου μισή ώρα.
Αυτό το κομμάτι της ομιλίας, μάλλον προκάλεσε περίσκεψη. Στην πραγματικότητα, έφερε την υπογραφή του Συμβούλου Ασφαλείας John R. Bolton. O Bolton, ένας σκληρός ρεπουμπλικάνος που προτιμά το χαρακτηρισμό pro-American για τον εαυτό του, έθεσε μια ξεκάθαρη ατζέντα, όρισε την εικόνα των ΗΠΑ και καθόρισε το πλαίσιο συνεργασίας με τον υπόλοιπο πλανήτη:
- Επιστροφή στην έννοια της εθνικής κυριαρχίας.
- Όχι, στην παγκοσμιοποίηση.
- Αποφάσεις μόνο από εκλεγμένες από τους πολίτες αρχές.
- Όχι, στην παγκόσμια διακυβέρνηση.
- Σεβασμός στα σύνορα.
- Η ανεξέλεγκτη μετανάστευση είναι απειλή.
- Στήριξη σε χώρες όπως το Ισραήλ και η Πολωνία που κινούνται στην ίδια κατεύθυνση.
- Θα προσφέρουμε βοήθεια, μόνο σε χώρες που ασπάζονται το όραμα μας.
Σε ένα κόσμο που μέρα με τη μέρα δείχνει όλο και περισσότερο ότι αγχώνεται για την ασφάλεια του, μπορεί κανείς να πει πως η ατζέντα του είναι εκτός λογικής; Όχι. Είναι ακόλουθη με το ρεύμα της εποχής. Και οφείλει η Ευρώπη να κατανοήσει άμεσα τις κοινωνικές διεργασίες. Να περιφρουρήσει τα σύνορα της και να προστατέψει τις Πατρίδες και τους πολιτισμούς που αποτελούν συστατικά της.
Διαφορετικά, θα κληθεί σύντομα να το αντιμετωπίσει εκείνους που θα είναι πρόθυμοι να το πράξουν. Και πιθανότατα θα χρησιμοποιήσουν τα δικά της όπλα, εναντίον της.