Αν και η δέσμευση των Αμερικανών προς τον Μ. Γκορμπατσώφ για “ούτε μια ίντσα ανατολικότερα” έχει κατά καιρούς αμφισβητηθεί, δεν είναι λάθος να χρησιμοποιήσουμε αυτό το πρίσμα για να μελετήσουμε τη στρατηγική σκέψη της ρωσικής πλευράς γύρω από τα γεγονότα στην Ουκρανία. Με τα τέως σοβιετικά κράτη να μοιάζουν εγκλωβισμένα σε μια αναπτυξιακή καχεξία, η προοπτική ένταξης στους δυτικούς θεσμούς αποτελεί μια ιδιαίτερα ελκυστική επιλογή για τις χώρες του τέως ανατολικού μπλοκ. Αυτή η διάθεση χειραφέτησης δημιουργεί διλήμματα ασφαλείας στη Μόσχα, η οποία αντιδρά. Αρχικά, ήταν η επέμβαση στη Ν. Οσετία προκειμένου να ακυρωθούν οι φιλοδοξίες της Γεωργίας και έπειτα η εισβολή στην Κριμαία εις βάρος της Ουκρανίας, που επιβεβαίωσαν αυτή τη διάθεση. Αμφότερες εξέφρασαν την επιθυμία να μπουν στο ΝΑΤΟ και τελικά πλήρωσαν βαρύ τίμημα.
Ελλείψει φυσικών συνόρων με τη Δύση, οι επιτελείς στη Μόσχα θεωρούν πως το ρόλο αυτό “θα πρέπει” να παίζουν μια σειρά από κράτη δορυφόρους (Λευκορωσία, Ουκρανία, Καζακστάν, Γεωργία), λειτουργώντας ως μια ζώνη ασφαλείας πέριξ της ρωσικής επικράτειας. Κατά συνέπεια, ο έλεγχος των ηγεσιών των χωρών αυτών αποτελεί μια αυτονόητη επιλογή, καθώς σε μεγάλο βαθμό συνδέεται με πτυχές της ρωσικής αμυντικής στρατηγικής. Έχοντας καταφέρει να απολέσει τον έλεγχο επί των Βαλτικών χωρών και της Πολωνίας, το διάδοχο κράτος της ΕΣΣΔ, αρνείται να αποδεχθεί τη μετασοβιετική πραγματικότητα. Έτσι, εάν πραγματοποιήσει κανείς μια απλή έρευνα στο διαδίκτυο θα εντοπίσει ειδήσεις για συγκέντρωση στρατιωτικών στρατευμάτων στα σύνορα με την Ουκρανία με στρατηγική συνέπεια κάθε εξάμηνο από το 2014 και έκτοτε. Αυτές οι εκφράσεις αντίδρασης δεν είναι τίποτε άλλο, παρά βρυχηθμοί μιας ηγεσίας που απαιτεί σεβασμό. Το Κρεμλίνο απειλεί συχνά με περαιτέρω κλιμάκωση της έντασης, καθώς θεωρεί ευθεία απειλή προς τα ζωτικά του συμφέροντα την παρουσία κάθε δυτικού θεσμού, πόσο μάλλον στρατιωτικού, στο μαλακό υπογάστριο των ρωσικών συμφερόντων.
Στον αντίποδα, έπειτα από δεκαετίες τυφλής προσήλωσης στον φιλελεύθερο ιδεαλισμό και την ιδέα πως με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης εξέλειψαν οριστικά και οι κίνδυνοι για τη Δύση, ο Λευκός Οίκος μοιάζει να συνειδητοποιεί πόσο ρεαλιστική είναι η αντίδραση της Ρωσίας στα πολυετή ανοίγματα των αμερικανικών ηγεσιών. Με την εξαίρεση της προεδρίας Τραμπ, οι ΗΠΑ με συνέπεια υποστήριζαν ένα κόσμο διαμοιρασμένο σε καλά και κακά κράτη, των οποίων η συμπεριφορά καθορίζεται από τις εσωτερικές συνθήκες και τη συμπεριφορά των ηγεσιών τους. Έτσι φτάσαμε στις ανατροπές των καθεστώτων στο Ιράκ και τη Λιβύη με στόχο να εξαπλωθεί η Δημοκρατία και να υλοποιηθεί η ιστορική νομοτέλεια του “τέλους της Ιστορίας”. Αυτή όμως η αλαζονική προσέγγιση, που σταδιακά εμπότισε και ηγεσίες της Ευρώπης και απέρριπτε οποιαδήποτε ικανότητα αντίδρασης της Ρωσίας, κατέρρευσε με στρατιωτικό κρότο στην Κριμαία.
Ανεξάρτητα από την αναδίπλωση ή μη των ρωσικών δυνάμεων τις τελευταίες ώρες, η πλήρης αποκλιμάκωση δε θα είναι μια αναίμακτη υπόθεση. Με δεδομένα τα αντιρωσικά αισθήματα της ουκρανικής κοινωνίας και τη διάθεση της πολιτικής ηγεσίας να προχωρήσει η προσέγγιση με τη Δύση, η Μόσχα θα συνεχίσει τις πιέσεις της για να αποτραπεί μια τέτοια εξέλιξη. Κι όσο κι αν οι ΗΠΑ επιμένουν να εμφανίζονται διαλλακτικοί για μια διπλωματική λύση, τα περιθώρια μιας νέας υποχώρησης από το πεδίο, όμοιας της Καμπούλ, είναι πολύ στενά για τον Λευκό Οίκο. Το μόνο βέβαιο είναι πως το ΝΑΤΟ επανήλθε στη δημόσια συζήτηση μετά από αρκετά χρόνια, που έστεκε “εγκεφαλικά νεκρό”.
*Το κείμενο δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα news247.gr στις 16.02.2022.